ലോകപ്രശസ്ത പക്ഷി ഗവേഷകനും പ്രകൃതി ശാസ്ത്രജ്ഞനുമാണ് ഡോ സാലിം അലി. ഇന്ത്യയിലെ 'പക്ഷി മനുഷ്യന്‍' എന്നറിയപ്പെടുന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ പൂര്‍ണമായ പേര് സാലിം മുഹ്‌യുദ്ദീന്‍ അബ്ദുല്‍ അലി എന്നാണ്. ലോകത്ത് ചിട്ടയായ പക്ഷി ഗവേഷണം നടത്തിയ ആദ്യത്തെ ശാസ്ത്രജ്ഞരില്‍ ഒരാളാണ്. അദ്ദേഹം രചിച്ച 'ഇന്ത്യന്‍ പക്ഷികളുടെ പുസ്തകം' പക്ഷി ശാസ്ത്രജ്ഞന്‍മാരുടെ ബൈബിളായി പരിഗണിക്കപ്പെടുന്നു.

ഒമ്പത് മക്കളില്‍ ഇളയവനായി 1896 നവംബര്‍ 12 ന് മുംബെയിലെ ഖേത്വാഡിയിലാണ് സാലിം അലി ജനിച്ചത്. പിതാവ് മൊയ്‌സുദ്ദീന്‍ അദ്ദേഹത്തിന് ഒരു വയസ്സുള്ളപ്പോള്‍ മരണപ്പെട്ടു. അമ്മ സീനത്തുനിസാ, സാലിമിന് മൂന്ന് വയസ്സുള്ളപ്പോഴും മരണപ്പെട്ടു. അനാഥനായ സാലിം അലിയെ മുംബൈയില്‍ ഒരു അമ്മായി ഹമീദാ ബീഗവും അമ്മാവന്‍ അമിറുദ്ദീന്‍ ത്വയ്യിബ്ജിയുമാണ് വളര്‍ത്തിയത്.

10 വയസ്സുള്ളപ്പോള്‍ അമ്മാവന്‍ ഒരു എയര്‍ഗണ്‍ സമ്മാനിച്ചു. ഒരു ദിവസം യുവാവായ സാലിം കഴുത്തിന് മഞ്ഞ നിറമുള്ള പക്ഷിയെ വെടി വെച്ചു. ജിജ്ഞാസയോടെ, അവന്‍ കുരുവിയെ അമ്മാവന്‍ അമീറുദ്ദീനെ കാണിച്ചു കൊണ്ട് പക്ഷിയുടെ ഇനത്തെക്കുറിച്ച് ചോദിച്ചു. അമ്മാവന് വേണ്ട ഉത്തരം പറയാന്‍ കഴിഞ്ഞിരുന്നില്ല. എന്നാല്‍ പക്ഷികളോടുള്ള അവന്റെ താത്പര്യം മനസ്സിലാക്കിയ അമ്മാവന്‍ അവനെ ബോംബെ നാച്വറല്‍ ഹിസ്റ്ററി സൊസൈറ്റിയിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയി. ഓണററി സെക്രട്ടറിയായ W.S മില്ലാര്‍ഡ് സാലിമിന്റെ അസാധാരണമായ താത്പര്യത്തില്‍ ആശ്ചര്യപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം സാലിമിനെ നിരവധി സ്റ്റഫ് ചെയ്ത പക്ഷികളെ കാണിച്ചു. ഒടുവില്‍ കുട്ടിയുടെ പക്ഷിയോട് സാമ്യമുള്ള ഒരു പക്ഷിയെ കണ്ടപ്പോള്‍ സാലിം ആവേശഭരിതനായി. അത് കഴുത്തില്‍ മഞ്ഞ നിറമുള്ള കുരുവിയായിരുന്നു. ഈ സംഭവത്തിലൂടെയാണ് സാലിമിന് പക്ഷികളോട് കൂടുതല്‍ താത്പര്യമുണ്ടായത്.

സാലിം അലി കോളേജില്‍ ചേര്‍ന്നെങ്കിലും യൂണിവേഴ്‌സിറ്റി ബിരുദമൊന്നും ലഭിച്ചിരുന്നില്ല.  തന്റെ സഹോദരനെ സഹായിക്കാനായി ബര്‍മയിലേക്ക് (മ്യാന്‍മര്‍) പോയി. പക്ഷേ, പക്ഷികളെ തേടിയാണ് സാലിം അലി കൂടുതല്‍ സമയവും ചെലവഴിച്ചത്. താമസിയാതെ ബോംബെയിലേക്ക് തന്നെ മടങ്ങി.

തിരിച്ചെത്തിയ ശേഷം സെന്റ് സേവ്യേഴ്‌സ് കോളേജില്‍ പഠനം തുടര്‍ന്നു, സുവോളജിയില്‍ ബിരുദം നേടി. 1918 ഡിസംബറില്‍ അകന്ന ബന്ധുവായ തെഹ്‌മിന ബീഗത്തെ വിവാഹം കഴിച്ചു. ശേഷം 1926-ല്‍ ബോംബെ നാച്വറല്‍ ഹിസ്റ്ററി സൊസൈറ്റിയുടെ മ്യൂസിയത്തില്‍ ഗൈഡായി. സന്ദര്‍ശകര്‍ക്ക് പക്ഷികളെ കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങള്‍ നല്‍കി. പക്ഷികളുടെ ജീവിത സാഹചര്യങ്ങളോടുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ താല്‍പര്യം കൂടുതലായി. ലോകപ്രശസ്ത പക്ഷിശാസ്ത്രജ്ഞനായ ഡോ.ഇര്‍വിന്‍ സ്ട്രാസ്മാനെ സന്ദര്‍ശിക്കുന്നതിന് ജര്‍മ്മനിയിലേക്ക് പോയി. ബെര്‍ലിന്‍ സുവോളജിക്കല്‍ മ്യൂസിയത്തില്‍ പ്രൊഫസര്‍ സ്‌ട്രെസ്മാന്റെ കീഴില്‍ ജോലി ചെയ്തു. ഒരു വര്‍ഷത്തിനുശേഷം 1930-ല്‍ അദ്ദേഹം ഇന്ത്യയില്‍ തിരിച്ചെത്തി.

ജീവിത നിവൃത്തിക്ക് പണം ആവശ്യമായിരുന്നതിനാല്‍ മ്യൂസിയത്തില്‍ ക്ലര്‍ക്കായി ചേര്‍ന്നു. ജോലിക്കൊപ്പം തന്റെ പക്ഷി ഗവേഷണവും തുടര്‍ന്നു. മുംബൈയ്ക്കടുത്തുള്ള കിഹിമിലെ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭാര്യയുടെ വീട് മരങ്ങളാല്‍ ചുറ്റപ്പെട്ട ശാന്തമായ സ്ഥലമായിരുന്നു. പക്ഷികളെക്കുറിച്ച് കൂടുതല്‍ ഗവേഷണം നടത്താന്‍ പറ്റിയ സ്ഥലം; സാലിം അധിക സമയവും അവിടെയാണ് ചിലവഴിച്ചത്. 

'പക്ഷിയുടെ സ്വഭാവവും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും' ചര്‍ച്ച ചെയ്യുന്ന ഒരു ഗവേഷണ പ്രബന്ധം അദ്ദേഹം 1930-ല്‍ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. ഈ ലേഖനം അദ്ദേഹത്തെ പ്രശസ്തനാക്കി. പക്ഷിശാസ്ത്ര മേഖലയില്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പേര് അറിയപ്പെട്ടു. പക്ഷി സര്‍വ്വേ നടത്തുന്നതിനും വിശദമായ നിരീക്ഷണങ്ങള്‍ നടത്തുന്നതിനുമായി സാലിം ഒരിടങ്ങളില്‍ നിന്നും മറ്റൊരിടങ്ങളിലേക്ക് സഞ്ചരിച്ചു കൊണ്ടിരുന്നു.

1939-ല്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭാര്യ മരണപ്പെട്ടു. മക്കളില്ലായിരുന്ന സാലിം തനിച്ചായി.

1941-ല്‍ 'ഇന്ത്യന്‍ പക്ഷികളുടെ പുസ്തകം' പ്രസിദ്ധീകൃതമായി. അതില്‍ ഇന്ത്യന്‍ പക്ഷികളുടെ തരങ്ങളും ശീലങ്ങളും വരെ ചര്‍ച്ച ചെയ്തു. പുസ്തകം നന്നായി വിറ്റഴിഞ്ഞിരുന്നു. 'ഇന്ത്യയിലെയും പാകിസ്താനിലെയും പക്ഷികളുടെ കൈപ്പുസ്തകം' എന്ന പുസ്തകം ലോകപ്രശസ്ത പക്ഷിശാസ്ത്രജ്ഞനായ എസ്. ഡിലന്‍ റിപ്ലിയുമായി ചേര്‍ന്നു കൊണ്ട് പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. 10 വാല്ല്യങ്ങളുള്ള ബൃഹത് ഗ്രന്ഥമായിരുന്നു ഇത്.  ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലെ പക്ഷികള്‍, അവയുടെ രൂപം, ആവാസ വ്യവസ്ഥ, പ്രജനന ശീലങ്ങള്‍, കുടിയേറ്റം മുതലായവ വിവരിക്കുന്ന 1964-1974 കാലത്തെ പത്തുവര്‍ഷത്തെ ഗവേഷണളെ ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്ന പുസ്തകമായിരുന്നു അത്. 

റീജിയണല്‍ ഫീല്‍ഡ് ഗൈഡുകള്‍, 'കോമണ്‍ ബേര്‍ഡ്‌സ്' (1967), അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആത്മകഥയായ 'ദി ഫാള്‍ ഓഫ് സ്പാരോ'(1985) എന്നിവയുള്‍പ്പെടെയുള്ള മറ്റ് ഗ്രന്ഥങ്ങളും സാലിം എഴുതി. തന്റെ ജീവിതത്തിലെ രസകരമായ നിരവധി അനുഭവങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ് 'ഒരു കുരുവിയുടെ പതനം' എന്ന പുസ്തകം.

ഇന്ത്യയിലുടനീളം സഞ്ചരിച്ച സാലിം അലി, പക്ഷികളുടെ ആവാസ വ്യവസ്ഥകള്‍, സ്വഭാവങ്ങള്‍, കുടിയേറ്റങ്ങള്‍ എന്നിവയെക്കുറിച്ച് പഠനം നടത്തി. സാലിം അലിയുടെ സ്വിഫ്റ്റ് (അപസ് സലിമാലി) ഉള്‍പ്പെടെ നിരവധി പുതിയ പക്ഷികളെ അദ്ദേഹം കണ്ടെത്തി. 

പക്ഷികളെക്കുറിച്ച് ഗവേഷണം നടത്തുക മാത്രമല്ല, പ്രകൃതി സംരക്ഷണ രംഗത്തും നിരവധി സംഭാവനകള്‍ നല്‍കി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ അസാധാരണമായ പ്രയത്‌നങ്ങള്‍ക്ക് 5 ലക്ഷം രൂപയുടെ അന്താരാഷ്ട്ര അവാര്‍ഡ് ലഭിച്ചു. എന്നാല്‍ ഈ പണം മുഴുവന്‍ ബോംബെ നാച്വറല്‍ ഹിസ്റ്ററി സൊസൈറ്റിക്ക് സംഭാവന ചെയ്യുകയാണുണ്ടായത്. 1958-ല്‍ പത്മഭൂഷണും 1976-ല്‍ പത്മവിഭൂഷണും നല്‍കി ഇന്ത്യാ ഗവണ്‍മെന്റ് അദ്ദേഹത്തെ ആദരിച്ചു. ഇന്റര്‍നാഷണല്‍ യൂണിയന്‍ ഫോര്‍ കണ്‍സര്‍വേഷന്‍ ഓഫ് നേച്ചര്‍ (IUCN) ഗോള്‍ഡ് മെഡല്‍ (1976), റോയല്‍ സൊസൈറ്റി ഓഫ് എഡിന്‍ബര്‍ഗിന്റെ ഡാര്‍വിന്‍-വാലസ് മെഡല്‍ (1958) തുടങ്ങിയ ലഭിച്ചു.

അദ്ദേഹത്തിന്റെ പൈതൃകത്തോടുള്ള ആദരസൂചകമായി 1996 ല്‍ ഇന്ത്യാ ഗവണ്‍മെന്റ് ഒരു സ്മാരക സ്റ്റാമ്പ്പുറത്തിറക്കി. സലിം അലി സെന്റര്‍ ഫോര്‍ ഓര്‍ണിത്തോളജി ആന്‍ഡ് നാച്ചുറല്‍ ഹിസ്റ്ററി (SACON) ഉള്‍പ്പെടെ നിരവധി സ്ഥാപനങ്ങള്‍ക്കും അവാര്‍ഡുകള്‍ക്കും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പേരിട്ടു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജന്മദിനമായ നവംബര്‍ 12 ദേശീയ പക്ഷി ദിനമായി പ്രഖ്യാപിച്ചു.

തമിഴ്‌നാട്ടിലെ കോയമ്പത്തൂരില്‍ സെന്റര്‍ ഫോര്‍ ഓര്‍ണിത്തോളജി ആന്‍ഡ് നാച്ചുറല്‍ ഹിസ്റ്ററി (SACON) സ്ഥാപിച്ചത് സാലിം അലിയാണ്. ഇത് ഇന്ത്യയിലെ പക്ഷിശാസ്ത്ര ഗവേഷണത്തിനുള്ള ഒരു പ്രധാന സ്ഥാപനമാണ്.

പക്ഷിശാസ്ത്രത്തിനും സംരക്ഷണത്തിനും നല്‍കിയ സംഭാവനകള്‍ക്ക് സാലിം  അലിക്ക് നിരവധി ഓണററി ഡോക്ടറേറ്റുകളും അവാര്‍ഡുകളും ലഭിച്ചു. ഇന്ത്യന്‍ അക്കാദമി ഓഫ് സയന്‍സസിലെയും റോയല്‍ സൊസൈറ്റി ഓഫ് എഡിന്‍ബറോയിലെയും അംഗമായിരുന്നു.

1987 ജൂണ്‍ 20 ന് 90 വയസ്സുള്ളപ്പോഴായിരുന്നു ഈ പ്രതിഭയുടെ മരണം. തെഹ്‌മിനയാണ് ഭാര്യ. മക്കളില്ല. 
 
ശ്രദ്ധേയമായ ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍:

·    The Book of Indian Birds (1941)  
·    The Birds of Kerala (1953)  
·    The Birds of Sikkim (1954) 
·    The Birds of Kutch (1955)  
·    Handbook of the Birds of India and Pakistan (1964)  
·    The Fall of a Sparrow (1985)  

സാലിം അലിയെക്കുറിച്ചെഴുതിയ ഗ്രന്ഥങ്ങളില്‍ ചിലത്:

·    The Salim Ali Reader (2007) പക്ഷിശാസ്ത്രത്തെയും സംരക്ഷണത്തെയും കുറിച്ചുള്ള ഡോ. സലിം അലിയുടെ രചനകളുടെ ഒരു ശേഖരം
·    Dr. Salim Ali: The Birdman of India (2009) ആശിഷ് കോത്താരിയുടെ ജീവചരിത്രം
·    Salim Ali's India (2010) ഇന്ത്യന്‍ പക്ഷികളെയും പ്രകൃതിദൃശ്യങ്ങളെയും കുറിച്ചുള്ള ഡോ. സലിം അലിയുടെ ഫോട്ടോഗ്രാഫുകളുടെയും രചനകളുടെയും ശേഖരം
·    The Book of Indian Birds: A Centenary Edition (2011) - ഡോ. സലിം അലിയുടെ ക്ലാസിക് പുസ്തകത്തിന്റെ പുതുക്കിയ പതിപ്പ്
·    Dr. Salim Ali: A Tribute (2012) ഡോ. സലിം അലിയുടെ ജീവിതത്തെയും പ്രവര്‍ത്തനത്തെയും കുറിച്ചുള്ള ഉപന്യാസങ്ങളുടെയും അനുസ്മരണങ്ങളുടെയും സമാഹാരം
·    Salim Ali and the Birds of India (2013) എം. കൃഷ്ണന്റെ ജീവചരിത്രം