ഹിജ്‌റ 1248ന് (ക്രി.1827) ഇന്ത്യയിലെ ഖനൂജില്‍ ജനിച്ച സിദ്ദീഖ് ഹസന്‍ഖാന്‍ ഇസ്‌ലാമിക വിജ്ഞാന പ്രചാരണത്തില്‍ ഏറെ പ്രഗത്ഭനായിരുന്നു. ദാരിദ്ര്യം പലപ്പോഴും വിലങ്ങു തടിയായിരുന്നുവെങ്കിലും വിജ്ഞാനത്തോടുള്ള വിധേയത്വത്തിന്റെ കനല്‍ അദ്ദേഹം മനസ്സില്‍ കെടാതെ സൂക്ഷിച്ചിരുന്നു.  ഉപജീവനമാര്‍ഗം തേടി സ്വിദീഖ് ഹസന്‍ ഭോപ്പാലിലെത്തി.  അത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതത്തിലെ വഴിത്തിരിവായിരുന്നു.  എന്ത് ഉദ്ദേശ്യത്തിലാണോ ഭോപ്പാലിലെത്തിയത് അത് മുഴുവന്‍ നിറവേറ്റാന്‍ അദ്ദേഹത്തിന് കഴിഞ്ഞു. കൈവെച്ച എല്ലാ മേഖലകളിലും വിജയിച്ചതിനോടൊപ്പം വിജ്ഞാനത്തിന്റെ പുതിയ കവാടങ്ങളിലൂടെ യാത്രയാരംഭിക്കാനും അദ്ദേഹത്തിന് കഴിഞ്ഞു.  

ഏറെ ഭക്തിസാന്ദ്രമായ ജീവിതം നയിച്ച അദ്ദേഹം ഭോപ്പാലിലെ രാജകുമാരിയെ വിവാഹം ചെയ്യുകയും നവാബ് എന്ന സ്ഥാനപ്പേരില്‍ അറിയപ്പെടുകയും ചെയ്തു. തുടര്‍ന്ന് തന്റെ പരിശ്രമം മുഴുവന്‍ അദ്ദേഹം രചനാ രംഗത്തേക്ക് മാറ്റിവെച്ചു. ഉര്‍ദുവിലും പേര്‍ഷ്യനിലും അറബിയിലുമായി അദ്ദേഹത്തിനാല്‍ വിരചിതമായത് 200-ല്‍ പരം പുസ്തകങ്ങളാണ്.  ആശയങ്ങള്‍ കൊണ്ട് സമ്പന്നമാവുകയും പദങ്ങള്‍ കൊണ്ട് ലളിതമാവുകയും ചെയ്ത അദ്ദേഹത്തിന്റെ രചനകള്‍ ഖുര്‍ആനിലും ഹദീസിലും ഫിഖ്ഹിലുമായി വ്യാപിച്ച് കിടക്കുന്നു.  ഹിജ്‌റ 1307ല്‍ (ക്രി. 1886) അദ്ദേഹം മരണപ്പെട്ടു.

പ്രധാനകൃതികള്‍

حسن الاسوة بما ثبت من الله ورسوله في النسوة , قطف الثمر في بيان عقيدة أهل الأثر , أبجد العلوم 
نيل المرام من تفسير آيات الأحكام,  الحطة في ذكر الصحاح الستة , رحلة الصديق إلى بلد العتيق
 البلغة إلى أصول اللغة , فتح البيان في مقاصد القرآن